له هه‌ولێر به‌پێ یان به‌سواری پیاسه ده‌كه‌م، له‌پڕ ده‌وه‌ستم... هه‌ندێ خانووبه‌ره و شوێنی شاره‌كه یاده‌وه‌رییم دەژیێننەوە.
لێره له‌م میوانخانه‌یه‌دا، به چوار چراكه‌یه‌وه، شه‌وێكم له نێوان دوو تانكدا به‌سه‌ر برد، كه پاسه‌وانیی ده‌روازه‌كه‌یان ده‌كرد، له پشت ئه‌م ده‌رگا داخراوه‌وه باڕێكی توركی لێ بوو، تێیدا خانمێكی شۆخ فێری نێرگه‌له‌كێشانی كردم، پاشان خانمێكی تریشی فێر كرد.
ساڵ و نیوێك له‌م شوقه ته‌سكه‌دا ده‌ژیام، له دووریی چه‌ند مه‌ترێك له ئاژانسی (أصوات العراق) كه خۆم به‌ڕێوه‌به‌ری بووم، له‌م چایخانه‌یه‌دا كتێبه‌كه‌م به‌ناونیشانی: (حرب العاجز) ته‌واو كرد. خاڵی كۆتاییم دانا و سه‌رم هه‌ڵبڕی تا ژیان ببینم، له‌ژێر قه‌ڵا و له‌سه‌ر ته‌ختی ئه‌م چایخانه‌یه‌دا به‌ته‌نها جه‌ژنی له‌دایكبوونی خۆمم گێڕا... پیاسه‌م ده‌كرد و سه‌رم سووڕ ده‌ما كه چۆن ئه‌م شاره لێم دوور كه‌وته‌وه و له‌یادی كردم.. له‌نێو باڵه‌خانه تازه‌كان و گونده هاوچه‌رخه‌كانیدا وێڵ ده‌بم.. گوندێكی ئینگلیزی، گوندێكی ئه‌مه‌ریكی، گوندێكی ئیتاڵی... چه‌ندین كۆمه‌ڵگه‌ی نیشته‌جێبوونی پڕ له باڵه‌خانه‌ی قه‌شه‌نگ كه دوای من دروست كراون.
ئۆتۆمبێلی كه‌شخه‌ی جام ره‌ش وه‌ك تارمایی بروسكه ئاسا به‌ته‌نیشتمدا به‌ره‌و شوێن و كارێك ده‌ڕۆن كه من نایزانم. شۆفێری ئۆتۆمبێله‌كه هه‌ستی به حه‌په‌سانه‌كه‌م كرد، لێی پرسیم:
- ده‌زانی بۆ كوێ ده‌چی؟!
به‌ده‌م ئاوڕدانه‌وه و هه‌وڵدان بۆ یادكه‌وتنه‌وه له یادگه‌یه‌كی شه‌كه‌ته‌وه وتم:
- وێڵ بووم!
به‌زه‌رده‌خه‌وه وتی:
- ئه‌وانه‌ی له ده‌ره‌وه دێنه هه‌ولێر شتی وایان زۆر به‌سه‌ردا دێ، هه‌ولێر خێرا ده‌گۆڕێت، منیش هه‌ندێ شوێنی تازه‌ی شاره‌زا نیم!.
... هه‌ردووكمان وێڵین، راستییه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه شاره‌كه خۆی له نێوان نوێگه‌ری و ره‌سه‌نایه‌تیدا وێڵ بووه. چه‌ند به‌رده‌بازێك پێشڕه‌وی ده‌كات، پاشان ئاوڕ بۆ دواوه ده‌داته‌وه، ئه‌نجا سه‌رله‌نوێ بۆ پێشه‌وه هه‌نگاو ده‌نێته‌وه، به‌ره‌و كوێ؟
من مێژووی تایبه‌تیی خۆمم له‌گه‌ڵ ئه‌و شاره‌دا هه‌یه، كاتێك له باشووریه‌وه به‌ره‌و لای دێین؛ له كه‌لێنی نێوان چه‌ند گردێكه‌وه سه‌رده‌كێشینه ناوی، له‌پڕ شاره‌كه ده‌بینین له پێده‌شتێكی نزمدا راخراوه و قه‌ڵا له ناوه‌ڕاستیدایه. ته‌مه‌نم كه‌متر له ده ساڵ بوو كاتێك بۆ یه‌كه‌م جار ئه‌و شاره‌م بینی. ئه‌وكاته وه‌رزی هاوین بوو، له سه‌ربانی میوانخانه‌یه‌كی بچووك له‌سه‌ر قه‌ڵا خه‌وتین. باوكم به‌شه‌كه‌تی خه‌وی لێ كه‌وت و منیش سه‌رنجی قه‌ڵام ده‌دا، بیرم له‌و چیرۆكه ئه‌فسانه‌ییانه ده‌كرده‌وه كه بیستبوونم یان به‌خه‌یاڵ دروستم كردبوون.
پیاوێكی به‌ساڵاچووی پشت چه‌ماوه‌م بینی به رێگه‌یه‌كی خۆڵدا به‌ره‌و ماڵ هه‌ڵده‌زنا، سه‌رنجی هه‌نگاوه خاوه‌كانیم ده‌دا، پرسیم "چۆن ده‌گاته جێ؟" ئه‌وه به‌رزترین چیا بوو ئه‌وكاته دیبێتم. چاوم له‌سه‌ر یه‌ك به‌یه‌كی هه‌نگاوه‌كانی بوو تا گه‌یشته جێ و منیش خه‌وتم.
قه‌ڵا خۆی وه‌ك چه‌قه خاڵێكی رێپیشانده‌ر له زه‌ینمدا مایه‌وه و له‌پشتی خۆمه‌وه دامده‌نا بۆ دیاریكردنی ئاراسته‌ی خۆم به‌ره‌و هه‌ولێره‌كه‌ی تر. هه‌ولێر گرێبه‌ندێكی نه‌نووسراوی له‌گه‌ڵ دانیشتوانه‌كه‌یدا هه‌یه كه نابێت پچڕان بكه‌وێته مێژووه‌كه‌یه‌وه، هه‌ربۆیه به‌كۆنترین شار مایه‌وه كه به‌رده‌وام و تا ئه‌مڕۆیش ژیانی تێدایه.. شارستانێتی له‌سه‌ر شارستانێتی، به‌بێ پچڕان.
دانه‌بڕام؛ مه‌راقم سه‌ردانیكردنی هه‌ولێر بوو، جا ئه‌و شاره له دۆخی شه‌ڕدا بووایه یان ئاشتی. ساڵی 1974 له‌گه‌ڵ شاندێكی رۆژنامه‌وانیدا سه‌ردانم كرد و زه‌ین و خه‌یاڵی خۆم بۆ چوونه ناو ده‌وڵه‌تی جوانیی به‌رهه‌مزه‌كراو ئاماده كرد.
له‌سه‌ر لوتكه‌ی چیا و گردۆڵكه‌كان ره‌بییه‌ی سه‌ربازی دامه‌زرابوون كه چوارده‌وریان به گوێنییه خۆڵ و لووله‌ی تۆپ ته‌نرابوو، له دامێنیاندا گونده‌كان به‌به‌رچاوی دانیشتوانه‌كانیانه‌وه سووتێنرابوون، تا ئه‌و ره‌بییانه به‌ئارامی بنوون. له‌ودیو گردۆڵكه‌ی پاشتره‌وه جوانییه‌كی تر هه‌بوو ده‌یگوت: چاوه‌ڕوانبه هێشتا دیمه‌نی تر ماوه بیبینیت! تا چاو بڕكات ده‌شت له دوای ده‌شت، چۆڵ و هۆڵ، به‌ته‌لی دڕكین ته‌نراو و مینڕێژ كراو، له هه‌ردوو دیوی رێگه‌یشدا لاشه‌ی ئۆتۆمبێلی سووتێنراو و جلی به‌دڕكه‌وه گیربووی سه‌ربازانت ده‌بینی!.
له نه‌وه‌ده‌كاندا بینیم شوێنی سه‌ربازگه‌كه كراوه به پاركێكی گشتی و دكتۆر سامی عه‌بدولڕه‌حمان چاودێریی سه‌ره‌تاكانی ناشتنی نه‌مامه‌كانی ده‌كرد، پێش ئه‌وه‌ی ببێته پاركێك به‌ناوی ئه‌وه‌وه.
قه‌ڵا بوو به چاوساغم له شاره‌زابوونی شاره‌كه‌دا. ساڵی 2014 پرۆژه‌یه‌كم بۆ مێژووی زاره‌كی له‌گه‌ڵ زیاتر له شه‌ست كه‌سایه‌تیدا رێك خست، له‌نێویاندا هه‌ندێ له‌وانه‌ی له قه‌ڵادا له‌دایك بووبوون و پێگه‌یشتبوون.
باسی ژیانی خۆیانیان له قه‌ڵادا ده‌كرد و ده‌یانگێڕایه‌وه كه سه‌روه‌ختێك قه‌ڵا سنووری شاره‌كه‌یان بووه و هێشتا له‌یادیانه كه یه‌كه‌‌مین خانوو له "ته‌یراوه" دروست كراوه و كاتێك له دووره‌وه ترووسكایی رووناكیی ئه‌و تاكه ماڵه‌یان دیوه له خۆیانیان پرسیوه: "تۆ بڵێیت كه‌ی گورگ بیانخوات؟".
ئه‌و ساڵانه‌ی له شاره‌كه‌دا ده‌ژیام خووم به سووڕانه‌وه به‌ده‌وری قه‌ڵادا گرتبوو. له چێشتخانه نزیكه‌كانی قه‌ڵا كه‌بابم ده‌خوارد و له چایخانه‌یه‌كی ته‌نیشتیشی چایم ده‌خوارده‌وه. له سه‌رتاشخانه پرچم چاك ده‌كرد، خۆمم له ئاوێنه‌دا ده‌بینی و له پشتمه‌وه قه‌ڵا دیار بوو. به‌ناو تۆڕه جاڵجاڵۆكه‌ییه‌كه‌ی بازاڕه‌كانیدا ده‌سووڕامه‌وه، حه‌زم لێیه له‌ناو جوانیی ره‌نگه‌كاندا ون ببم. پاشان ده‌رده‌چووم و به قه‌ڵاكه‌دا رێگه‌ی ماڵم ده‌دۆزییه‌وه.
له زه‌ینی مندا شاری هه‌ولێر به قه‌ڵاكه‌یه‌وه به‌سترابوو؛ كه ناسنامه‌ی شار و مێژووی خه‌ڵكه‌كه‌ی له‌خۆ ده‌گرێت. له‌به‌رئه‌وه كاتێك ده‌مبینی ئاپارتمانه لووس و قه‌شه‌نگه‌كان له‌م چه‌قه ره‌سه‌نه‌وه به‌ره‌و نوێگه‌رییه‌كی بێ ناسنامه دوور ده‌كه‌ونه‌وه؛ هه‌ستم به دابڕان و فه‌وتان ده‌كرد.
ده‌زانم شاره‌كه به‌هۆی جووڵه‌ی تایبه‌تی خۆی و پێویستیی دانیشتوانه‌كه‌یه‌وه كه له‌ناو مێژوویه‌كی نوێدا ده‌ژین؛ فراوان ده‌بێت، ده‌زانم كه‌ره‌سته‌كانی بیناسازی نوێ ده‌بنه‌وه و خۆیان فه‌رز ده‌كه‌ن.
ئێستا كه باران ده‌بارێت بۆنی خشت به‌سه‌رمدا نایه‌ت، دیواره‌كان بێ تام و بۆنن! ده‌زانم نه‌وه‌یه‌لی نوێ وه‌ك نموونه‌ی مێژوویه‌كی به‌سه‌رچوو ته‌ماشای قه‌ڵا و خه‌ڵكه‌كه‌ی ده‌كه‌ن، جیاواز له باب و باپیرانیان عه‌وداڵی شوێنی تازه و شه‌قامی نوێ و ماڵ و حاڵی جیاوازن.
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یشدا هه‌ولێری نوێ هێنده به‌خێرایی له رابردوو‌ی خۆی هه‌ڵدێت من سام ده‌مگرێت. هه‌ربۆیه ئه‌و پرسیاره له خۆم و كه‌سانی ده‌وروبه‌ریشم ده‌كه‌م: ئاخۆ هیچ هێڵێكی خۆڵه‌مێشی نییه ره‌سه‌نایه‌تیی قه‌ڵا و نوێگه‌ریی گه‌ڕه‌كه تازه‌كان پێكه‌وه كۆ بكاته‌وه؟
