هەندێك بە كەسایەتییەكی گەورەی سیاسی و قانوونی، هەندێكیش بە یەكێك لە رووناكبیرانی كورد لە سەردەمی خۆی ناوی دەبەن، مەعروف جیاوك لە پۆست و پایەكانیدا وەك نوێنەری كورد لە پەرلەمانی عێراق و موتەسەریفی هەولێر و بەڕێوەبەری گشتی و سەرۆكی دادگا و دادوەریش، بەوە ناسراوەتەوە كە هەمیشە كەسایەتییەكی سادە و كاریزماتیكی هەبووە.
مەعروف عەلی ئەشعەر ئەفەندی كە بە مەعروف جیاوك ناسراوە، ساڵی 1885 لە ئامێزی خێزانێكی ناسراو و كوردپەروەردا لە بەغدا لەدایك بووە، قۆناغەكانی خوێندنی لە بەغدا و بەكالۆریۆسی حقووقی لە ئیستەنبوڵ تەواو كردووە و ساڵی 1909 گەڕاوەتەوە بەغدا.
ئازاد سرێشمەیی ئەندامی پێشووی پەرلەمانی عێراق لە كتێبی )ڕۆژە دژوارەكان(دا نووسیویەتی (لە بنەماڵەی ئێمەدا كەسایەتییەكی ناسراو هەیە، ئەویش مەعروف جیاوكە، كە حاجی مەولوودی باپیری جیاوك، زانایەكی ئایینی ناسراو بووە و چەندین دەستنووسی هەبووە و بە (بدیع الزمان) ناوی دەركردبوو).
هەروەها جوان خاڵیس یەكێك لە نەوەكانی بنەماڵەی مەعروف جیاوك، چیرۆكە ناودارەكەی (سیدارە(ی جیاوك بۆ) گڵكەند) دەگێڕێتەوە و بە وردی باسی ئەوە دەكات كە چۆن مامی كاری لەسەر ئەوە كردووە بڕیارێك دەربكرێت، تا كەسانی حكومی و فەرمی لە خەڵك جیا بكرێنەوە و دەڵێ (مامم ھەوڵی دا قوتابی و مامۆستا و فەرمانبەر دروشمێكیان پێوەبێت، تا بناسرێنەوە، بۆیە پێشنیازی كرد كڵاوی سیدارە لەسەر بكەن).
هەروەها باس لەوە دەكات كە چۆن لەو كاتەدا جیاوك داوای كردووە پشت بە بەرهەمی ناوخۆی كوردستان ببەسترێت و لە دەرەوە شمەك و جلوبەرگ هاوردە نەكرێ، دەگێڕێتەوە (مەعروف جیاوك داوای كرد ئەو كڵاوی سیدارەیە لە خووری كوردستان دروست بكرێت، رۆژێكیش كە سیدارەكەی لەسەر بووە چووەتە ناو بازاڕی قەیسەریی هەولێر، لە یەكێك لە دوكاندارەكانی پرسیوە ئێوە دەتوانن لەو سیدارەیە دروست بكەن كە لەسەرمە؟ دوكاندارەكەش پێی گوتووە بەڵێ دەتوانین، ئیدی جیاوك كە گەڕاوەتەوە بۆ بەغدا، لە پەرلەمان داوای كردووە چیتر لە ئیتاڵیاوە سیدارە هاوردە نەكرێت، بەڵكو پێویستە لە ناوخۆی وڵاتدا دروست بكرێت، پێشنیازەكەی جێبەجێ كرا).
لای خۆیەوە د. ئیسماعیل شوكر رەسول لە توێژینەوەیەكدا ئاماژەی بەوە داوە كە جیاوك لە سەردەمی مەلەكیدا پلەی حاكمی لە چەند ناوچەیەكی عێراق پێ دراوە و لە ساڵانی 1944 تاوەكو 1946 موتەسەریفی سلێمانی بووە و لە ساڵی 1928 تا 1930 وەكو نوێنەری شاری هەولێر بووەتە ئەندام لە پەرلەمانی عێراق.
ئەو لە بەشێكی توێژینەوەكەیدا نووسیویەتی كە جیاوك خوێندنی سەرەتایی و روشدییەی لە بەغدا تەواو كردووە و دواتر بۆ بڕوانامەی بەكالۆریۆس چووەتە ئەستانە و ئەو یەكێك بووە لەو كوردە ڕۆشنبیرانەی هەر لە كاتی چوونییەوە بۆ ئەستانە لە تافی لاویدا بۆ مەبەستی خوێندن نەتەوەپەرستی كەوتووەتە مێشك و بووە بە خۆراكی ڕۆژانەی بە تایبەت دوای ئەوەی كە ئاشنایەتیی لەگەڵ كوردە رۆشنبیر و سیاسەتمەتدارەكانی باكووری كوردستان و بنەماڵەی بەدرخانییەكان پەیدا كرد.
دوای گەڕانەوەی بۆ بەغدا یەكەمین كاری سیاسی كە ئەنجامی دابێت دەركردنی گۆڤارێكی سیاسی بووە بەناوی (حقوق)، هەرچەندە گۆڤارەكە بە زمانی كوردی نەبووە، بەڵام جیاوك لەم ڕێگەیەوە داكۆكی لە دۆزی كورد كردووە، هەروەها لە یەكێك لە لقەكانی رێكخراوی (خۆییبوون) كە ڕێكخراوێكی سیاسیی كوردستانی بووە، ئەركی جێگری پێ دراوە.
جیاوك خاوەنی بیرۆكەی یانەی سەركەوتن بووە كە وەك هەندێك رۆژنامەی مێژوویی ناویان بردووە مەبەست لێی رزگاركردنی كوردستان و بەدەستهێنانی دەسەڵاتێكی سەربەخۆ بووە.
جیاوك لە كاتی بەستنی پەیمانی عێراقی - بەریتانی لە ١٩٣٠دا، یەكێك بووە لەو ئەندام پەرلەمانە كوردانەی لە یاداشتێكدا داوایان لە حكوومەتی بەڕیتانی و عێراقی كرد داواكارییەكانی كورد جێبەجێ بكرێن. هەندێك ڕاش هەیە كە دەگوترێ حكوومەتی مەلەكی راپەڕینی بەر دەركی سەرای كە بە ڕۆژی ئەیلوولی رەش دەناسرێت خستووەتە سەر ئەستۆی ژمارەیەك كەسایەتی كە یەكێك لەوانە جیاوك بووە.
كاتێك نوێنەری شاری بەسرا لە دانیشتنی 30ی ئابی 1928 داوا لە وەزیری مەعارف دەكات قوتابخانەیەكی خانەی مامۆستایان لە بەسرا بكرێتەوە، جیاوك پشتگیری لە داواكارییەكەی دەكات و هەمان داواكاریش بۆ ناوچە كوردییەكان ئاراستەی وەزیر دەكات و دەڵێ بەسرا و رواندز لە دووریدا لە بەغدا وەكو یەكن.
د. ئیسماعیل شوكر رەسول لە بەشێكی توێژینەوەكەیدا ئاماژەی بەوەش داوە كاتێك مەلا مستەفای بارزانی لە 22ی شوباتی ساڵی 1944 دەچێتە شاری بەغدا بۆ وتووێژكردن و جیاوك پێشوازی لێ دەكات، لە رۆژی 26ی هەمان مانگدا میواندارییەك بۆ بارزانی و چەند كەسایەتیی عەرەب و ناودارەكانی كورد لە بەغدا رێك دەخات، لە كۆتاییشدا لە وتارێكدا باس لە هۆیەكان و داواكارییەكانی بزوتنەوەی رزگاریخوازی كورد دەكات.
د. ئیسماعیل بەسەرهاتێكی دیكەی جیاوك دەگێڕێتەوە كاتێ لە نەخۆشخانە بووە، نوری سەعید سەرۆك وەزیرانی پێشووتری عێراق سەردانی دەكات و باسی ئەوەی بۆ دەكات كە عێراق و ئوردن، یەكێتیی هاشمی (الاتحاد الهاشمی)یان پێك هێناوە، لەو كاتەدا جیاوك دەڵێ ائەی شوێنی ئێمەی كورد لەو هاوكێشەیەدا چییە؟ نووری تا كەی ئێوە نایەنەوە هۆش خۆتان و دان بە مافی كورد دانانێن، ئایا ئێوە ئەو ڕاستییە نازانن ئەگەر مافی كورد نەدەن خۆتان بە ئاسوودەیی ناژین، بۆ ئەو هەڵوێستە مێژووییە بە ناوی خۆتەوە ناكەیت و مافی كورد نادەیت؟ب.
مەعروف جیاوك لە ژیانی خۆیدا خزمەتی گەورەی بە كولتوور و زمانی كوردی كردووە، چەند كتێبێكی بەنرخی بە زمانەكانی كوردی و عەرەبی نووسیوە، لەوانە ئەلف و بێی كوردی، كێشەی كورد، نوێنەرایەتییم، تراژیدیای بارزانیی زوڵملێكراو، پەند و قسەی نەستەقی كوردی.
جیاوك لە 1958دا كۆچی دوایی كردووە و لەسەر وەسیەتی خۆی لە دوای مردنی، لە شاری هەولێر نێژراوە و گۆڕەكەی لە گۆڕستانی شێخی چۆلییە.
